مقاله نویسی

در این مطلب سعی کردیم مقاله نویسی را هر چه آسان تر و کامل تر در اختیار پژوهشگران قرار دهیم در ابتدا باید انواع مقاله را بشناسیم.

مقاله علمی پژوهشی

این نوع مقاله، نتیجه پژوهشی جدید است که خود مولف انجام داده است. این نوع مقالات معمولات سه نوع ساختار دارند: یا طرحی کاملا نو و جدید دارند یا به مساله‌ای قدیمی با نگاهی نو پرداخته‌اند یا بخشی از تحقیقات پیشیان را نقد علمی کرده‌اند.

رعایت اخلاق در این نوع مقالات احترام با تحقیقات و محققان پیشین و احترام به پژوهش آنها است.

مقاله علمی ترویجی

این نوع مقالات در حالی که کاملا علمی هستند، از نظر ساختار و لحن مقاله با مقالات علمی و پژوهشی متفاوت‌اند. چون در این نوع مقالات، مخاطبین هم تراز مولف نیستند و می‌توانند دانشجویان و دانش‌پژوهانی باشند که می‌خواهند تحقیق در این موضوع را شروع کنند یا علاقه‌مندانی باشند که فقط علاقه به مباحث دارند. لذا باید لحن نوشته به صورتی باشد که همه افراد بتوانند از آن استفاده کنند.

لحن ساده و روان و پرهیز از محاسبات آماری پیچیده از ویژگی‌های مهم در مقاله نویسی است.

مقاله علمی مروری

در این نوع مقالات، نویسنده به مرور و تحلیل کلان و انتقادی نوشته‌هایی می‌پردازد که قبلا در آن زمینه منتشر شده‌اند. مؤلف مقاله مروری از طریق مقوله بندی، یکپارچه سازی، و ارزشیابی آثار پیشین، سیر پیشرفت پژوهش های جاری را در جهت روشن کردن مسئله ای مشخص دنبال می کند.

در واقع مناسب ترین فرد برای نگارش چنین مقاله ای، متخصص اهل تتبّع و مطالعه است که از نظر اطلاعات حوزۀ موضوعی خود نیز بهنگام باشد. چنین فردی را معمولاً به عنوان متخصص متون موضوعی(Subject Literature Specialist) می شناسند که با متخصص موضوعی(Subject Specialist) متفاوت است(حرّی ، ۱۳۸۸، ص ۱۸۲-۱۸۳)

مقالۀ دایره المعارفی

دایره المعارف ها منطقاً ارائه دهنده اطلاعات پایه در زمینه های مختلف موضوعی هستند نه نویافته هایی که حاصل پژوهش اصیل باشد. به همین دلیل ، مقالۀ دایره المعارفی مبتنی بر اسناد و مدارک و منابعی است که پیشاپیش موجود بوده و مورد جست و جو و بازیابی قرار گرفته است.

مستند بودن در مقالۀ دایره المعارفی حائز اهمیت فراوان است. زیرا هر پارۀ اطلاعاتی که در مقاله دایره المعارفی درج می گردد توسط سند و مدرکی از پیش موجود حمایت می شود.

محتوای مقالۀ دایره المعارفی علی القاعده می بایست فارغ از ارزش گذاری و جانبداری یا علیه اندیشه ای خاص باشد و بتواند تصویری از اطلاعات موجود در یک زمینه را عرضه کند. هرگاه گرایش به جهت ویژه ای دارد، در واقع، تجلّی این گرایش می بایست از سرجمع اسناد و مدارک حاصل آمده باشد نه از تمایلات ذهنی نویسنده.

منابع مقالۀ دایره المعارفی نیز می بایست از جامعیت برخوردار باشد تا از یک سونگری مباحث مقاله پرهیز شود. منابع گردآمده باید حاوی نظرگاه های متفاوت و حتی متعارض باشد. از لحاظ کیفی نیز اعتبار مؤلفان منابع، اصالت منابع، انصاف و بی طرفی نویسندگان در برخورد با حقایق دارای اهمیت است(حرّی، ۱۳۸۸، ص ۱۸۶-۱۸۸).

مقالۀ کنفرانسی

مقاله ای که برای ارائه در همایش های علمی تدوین می شود از لحاظ ساختار و محتوا مشابه مقاله ژورنالی است، یعنی همه اصول دربارۀ آن صادق است، خصوصاً بر نوآورانه بودن آن تأکید می شود. امّا آنچه آن را از مقاله مجله متفاوت می کند دو وجهی بودن آن است.

وجهی از آن روایتی است که قرار است در همایشنامه(Proceedings) به چاپ برسد و وجه دیگر آن روایتی است که باید در حضور جمع ارائه شود. تفاوت این دو از لحاظ حجم و نوع پردازش است.

روایت چاپی ممکن است از حجم بیشتری برخوردار باشد، چون مطالعۀ آن در فراغت بیشتری توسط علاقه مندان صورت می گیرد. امّا در روایتی که برای ارائه آماده می شود، ناگزیر باید نکاتی را رعایت کرد که از اهمیت بسزایی برخوردارند. از جمله سازگار کردن متن با مدت پیش بینی شده و استفاده از تدابیر تصویری مناسب همچون پاورپوینت.

مراحل مقاله نویسی

مراحل مقاله نویسی برای یک مقاله علمی دارای الگو و استانداردهای مشخصی است که با سایر نوشته‌های علمی و غیر علمی متفاوت است. برای برقراری ارتباطات صحیح تسلط به استفاده از زبان انگلیسی امری ضروری است تا بتوان گزارشات تحقیقات انجام شده را بدون ابهام و به زبان ساده در اختیار دیگران قرار داد.

مقالات علمی بایستی به زبان کاملاً ساده، واضح و مختصر نوشته شده باشند تا خوانندگانی با سوابق تحصیلی و مطالعاتی مشابه با نویسنده، به راحتی بتوانند کار و نحوه انجام دادن آزمایشات را درک کنند؛ ممکن است آن‌ها بخواهند نتایج را بازسازی کنند یا تحقیقات را گسترش دهند.

با وجود اینکه ممکن است مجلات مختلف علمی دارای الگو و قالب خاصی برای مقاله نویسی باشند، یک فرمت کلی برای طریقه نوشتن مقاله را که برای اکثر مجلات قابل استفاده باشد، می‌توان به صورت زیر تعریف کرد:

• موضوع مقاله
• چکیده
• مقدمه
• روش تحقیق
• نتایج
• بحث و تجزیه و تحلیل
• نتیجه گیری
• منابع

موضوع مقاله

در مراحل مقاله نویسی هر مقاله علمی بایستی دارای عنوان مناسبی باشد که به طور صحیح تحقیقات انجام گرفته شده در متن مقاله را توصیف کند. نام مقاله بایستی به گونه‌ای انتخاب شود که خواننده با دیدن نام مقاله، متوجه اقدامات کلی انجام شده و مسئله اساسی تحقیقات شود و نیازی به مطالعه کل مقاله برای معرفی کار نداشته باشد. به عنوان مثال عنوان “اثرات روشنایی و دمای هوا بر افزایش جمعیت باکتری‌ها”، عنوان مناسبی تلقی می‌شود.

چکیده

در بخش چکیده، مختصری از کل مقاله به شکل ساده بیان می‌شود. چکیده چیزی فراتر از خلاصه متن یک مقاله است؛ خلاصه بازنویسی شده کل متن در جملات کوتاه‌تر و برای کسانی است که قبلاً متن را مطالعه کرده‌اند، در حالی که چکیده مختصری از گزارشات تحقیق است که مناسب افرادی است که متن را مطالعه نکرده‌اند و قصد دارند در رابطه با ادامه مطالعه آن تصمیم بگیرند. با این وجود چکیده نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای کل متن اصلی باشد.

چکیده بایستی در حدود ۲۵۰ کلمه را در خود بگنجاند که شامل اهداف تحقیق، مواد عمومی، روش تحقیق، نتایج خلاصه شده و نتیجه گیری نهایی است. در متن چکیده نباید اطلاعاتی اضافه بر اطلاعات متن اصلی تحقیق آورده شود. می‌توانید چند مقاله مشابه یافته و از روش چکیده‌نویسی آنها الگو برداری کنید.

انواع چکیده مقاله

چکیده تمام نما

چکیده ی تمام نما یا جامع به طور کلی بهترین، کامل ترین و رایج ترین نوع چکیده و از نظر تهیه مشکل ترین آنهاست که سعی دارد تا حد امکان کمیت و کیفیت اطلاعات موجود در متن اصلی را ارائه نماید؛ یک چکیده ی تمام نما فشرده ای از مباحث اساسی و نتایج بدست آمده را ارائه می دهد.

استفاده از این نوع چکیده برای تهیه چکیده از مقالات دقیق، تحقیقی و تخصصی که بر موضوعی واحد متمرکزند توصیه می شود. این نوع چکیده معمولاً طولانی تر از انواع دیگر چکیده هاست ولی طول آن از ۱۰% طول کل متن اصلی تجاوز نمی کند.

چکیده راهنما

چکیده راهنما بیشتر برای معرفی موضوع متن اصلی به کار می رود، صرفاً بر محتوای متن اصلی دلالت دارد و شامل مطالبی کلی درباره متن اصلی است. این نوع چکیده هدف و روش را معرفی کرده ولی معمولاً نتایج را در خود ندارد. برای تهیه چکیده از مقالاتی که موضوعات مختلفی را دربردارند نیز از این چکیده استفاده می شود .

معمولاً چکیده راهنما سطحی تر از چکیده تمام نما است و تهیه آن سریعتر و راحت تر است. این نوع چکیده را توصیفی نیز خوانده اند. طول این چکیده معمولاً از طول چکیده تمام نما کمتر است (حدود ۷۵ تا ۱۰۰کلمه ).

مقدمه

قسمت مقدمه از مراحل مقاله نویسی به منظور معرفی مسئله اصلی مورد تحقیق و انگیزه‌های رفع مشکل مذکور نگارش می‌شود. این بخش بایستی اطلاعات کافی را در اختیار خواننده

قرار دهد به نحوی که خواننده کار شما را مورد تمجید قرار دهد و برای خواندن ادامه متن مشتاق شود. پاراگراف اول مقدمه معمولا میزان کاربرد روش و یا مواد مورد استفاده را بیان می‌کند.

یک استراتژی مفید برای نگارش این بخش از مراحل مقاله نویسی شروع از مسئله و طرح کلی و رسیدن به موضوع مقاله است. با این وجود این بخش نباید چندان طولانی گردد و گسترش یابد و در نگارش آن باید به این مسئله توجه کنید که مخاطب متن شما فردی با اطلاعات مشابه شما است. تنها نکات اصلی را برشمارید و به سرعت و بدون مقدمه به اصل موضوع اشاره کنید.

روش تحقیق

این بخش مربوط به زمان، مکان و چگونگی انجام تحقیقات است. محقق در این بخش از مراحل مقاله نویسی، طرح تحقیقاتی، لوازم مورد نیاز، روش جمع‌آوری اطلاعات و کنترل نتایج را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.

دو ملاک مهم برای انتخاب روش تحقیق

اول عنوان پژوهش: عنوانی که برای پژوهش کارمان انتخاب می کنیم ممکن است ماهیت کمی، کیفی و یا ترکیبی داشته باشد، لذا باتوجه به ماهیت عنوان پژوهش، دست به انتخاب روش تحقیق کمی، کیفی و یا ترکیبی می زنیم.

دوم: اهدافی که در نهایت از انجام پژوهش مان در ذهن خود متصور می شویم. قبل از انجام کار در ذهن مان تصور می کنیم که در آخر کار قرار است چه اتفاقی بیافتد و قرار است به چه نتایجی برسیم؟ و اینکه چگونه به این نتایج برسیم که برای کارمان مناسب باشد؟ آیا استفاده از روش های کمی ما را بهتر و علمی تر به نتایج پژوهش مان خواهد رساند یا استفاده از روش های تحقیق کیفی و یا ترکیبی.

مثلا می‌توانید مواد استفاده شده و ابعاد آنها را بیان کنید. پس از آن می‌توانید دستگاه‌های استفاده شده را معرفی کنید و در ادامه آن، فرآیند و روش کار را به شکل دقیق و کامل بیان کنید.

نتایج

در این بخش نویسنده به کمک جدول‌ها، تصاویر و نمودارهای مختلف نتایج کسب شده از هر آزمایش را در اختیار خواننده قرار می‌دهد و توضیحی در رابطه با معنی این نمودارها و تجزیه و تحلیل نتایج ارائه نمی‌دهد. معمولا این بخش بیشترین تعداد صفحات مقاله را شامل می‌شود. گسترده و وسیع بودن این بخش به چاپ شدن مقاله کمک می‌کند.

بحث و تجزیه و تحلیل

در این قسمت مقاله، نویسنده توضیحات بیشتری در رابطه با نتایج به دست آمده، همبستگی متغیرها و تفسیر آن‌ها در اختیار خواننده قرار می‌دهد. در این قسمت نویسنده بایستی علت هرگونه انحراف از نتایج مورد انتظار و یا نتایج تحقیقات پیشین را برای مخاطب توضیح دهد.

نتیجه گیری

در طریقه مقاله نویسی بایستی نحوه نتیجه گیری کلی را در نظر داشت. در این قسمت نویسنده بایستی بتواند به سادگی نتیجه کلی حاصل از تحقیق، معنای آن و تفسیر خود از نتایج به دست آمده را برای خواننده متن ارائه کند.

ابتدا ذکر یافته های پژوهش به صورت جمله و در قالب یک پارگراف

• سپس مقایسه با سایر پژوش ها جهت یافتن مشابهت یا عدم مشابهت در قالب یک پارگراف
• در صورت وجود مشابهت یا عدم مشابهت محقق علت را بر اساس نظر خود و یا استفاده از منابع علمی با ذکر منبع تبیین می کند در قالب یک پارگراف
• در ادامه محقق از جنبه های نوآوری و جدید بودن یافته های پژوهش خود گفته و پیشنهادت کاربردی در راستای حیطه مورد بررسی خود ارائه می دهد در قالب یک پارگراف
• در نهایت محقق از محدودیت های پژوهش خود گفته و پیشنهاداتی به سایر محققین ارائه می دهد در قالب یک پارگراف

نکته: قسمت بحث  و نتیجه گیری مقالات پژوهشی به صورت جملات توضیحی و پیوسته و در قالب پارگراف ها ارائه می شود، لذا در این قسمت استفاده از جداول و نمودارها و یا بیان عبارت به صورت موردی و در قالب شمارگذاری کاربردی ندارد

منابع

در این قسمت نویسنده بایستی لیستی از تمامی منابعی که در نگارش مقاله به آن‌ها استناد کرده است، تهیه کرده و در انتهای مقاله خود آن را درج کند. استفاده از هرگونه داده، تصویر، نمودار و غیره از مقالات علمی دیگر بدون اشاره به نام آن در لیست منابع، نوعی سرقت علمی به شمار می‌رود.

از تعداد زیادی منبع جدید (مثلا با سال های انتشار بالاتر از ۲۰۱۵) استفاده کنید. چون بررسی سال منابع کار آسانی است، بسیاری از داوران به منابع توجه ویژه می‌کنند و از این طریق به نو و جدید بودن کار پی می‌برند.

در صورتی که اکثر رفرنس‌های شما متعلق به قبل از ۲۰۱۰ باشند این دید در داور ایجاد می‌شود که این موضوع قدیمی شده و دارای ارزش پایینی برای جامعه علمی است. همچنین، تعداد منابع پایین (مثلا زیر ۱۰ عدد) این دید را ایجاد می‌کند که محقق به طور کامل حوزه علمی خود و تحقیقات انجام گرفته در این زمینه را نمی‌شناسد.

بنابراین سعی کنید از تعداد نسبتا زیادی منبع استفاده کنید (مثلا حداقل ۲۵ عدد) و نیمی از آنها بالای ۲۰۱۰ باشند و حداقل ۷-۸ عدد بالای ۲۰۱۵٫ اگر از کتابی در مقاله استفاده شده باشد، به نسخه جدیدتر کتاب ارجاع دهید تا مدرن‌تر باشد.

مقالات چاپ شده در زمینه خود را بررسی کنید و به دید درستی از تعداد رفرنس‌های معمول آنها پی ببرید. برخی از داوران هستند که یک حداقل تعداد رفرنس در ذهن خود دارند (مثلا ۲۰ عدد) و به مقالاتی که تعداد رفرنس‌های آنها پایینتر از این عدد باشد توجه نمی‌کنند.

چند نکته برای پذیرش و چاپ مقالات پژوهشی در مجلات

• استفاده ازعناوین جذاب و کاربردی و جدید
• استفاده از ادبیات جدید و مطالب مرتبط با کلید واژه های پژوهش
• استفاده از منابع جدید(مقاله و کتاب و …)از حیث زمانی
• توضیح کامل و دقیق قسمت روش تحقیق مقاله
• استفاده از روش های تحقیق مناسب
• ذکر یافته های پژوهش در قالب جداول و نمودارها به صورت فشرده و کلی
• تبیین یافته های پژهش به صورت جملات خبری و جزئی در قسمت بحث و نتیجه گیری مقاله

نکات ویرایشی در نگارش مقاله

در متن مقالات و یا پایان نامه تون از فعل های اول شخص مفرد یا جمع استفاده نکنید، و فعل ها رو مجهول کنید. مثلا به جای ” در این پژوهش سعی خواهیم کرد…”   از عبارت   ” این پژوهش سعی دارد…” استفاده کنید.

هنگام استفاده از منابع درون متنی، بعد از ذکرمنبع، نقطه بگذارید نه قبل از آن. مثلا : بین خلاقیت و هوش هیجانی ارتباط معنا داری وجود دارد (حسینی و همکاران، ۱۳۹۰).

جاهایی در متن که به ویرگول یا نقطه ویرگول احتیاج هست، بعد درج آن یک فاصله ایجاد کنید، قبل از آن لازم نیست.

تو رفتگی ابتدای هر پاراگراف رو رعایت کنید.

فاصله های اضافی رو حذف کنید و از نیم فاصله ( Ctrl + خط تیره) استفاده کنید. خصوصا هنگام جمع بستن، نشانه های جمع رو با استفاده از نیم فاصله جدا بنویسید. مثلا : کتاب ها به جای کتابها. همچنین حروف فعل های مضارع (می / نمی ) هم جدا از فعل نوشته شود.

سعی کنید نشانه های جمع مثل “ها”، به ابتدای خط بعدی منتقل نشود و یا حروف فعل های مضارع (می / نمی ) انتهای خط جا گذاشته نشود. با کنترل فاصله بین حروف و کلمات این اتفاق نخواهد افتاد.

عناصر تصویری در مقاله

علاوه بر متن، در مقاله ما از عناصر تصویری مختلفی مانند نمودار، جدول، شکل، چارت، نقشه، و تصویر هم استفاده می کنیم. این عناصر برای خلاصه کردن مطالب مقاله، نمایش تصویری یافته ها و نتایج تحقیق و یا حتی برای تسهیل درک متن می تواند استفاده شود.

مثلا در بخش مرور ادبیات، می توانیم با استفاده از جدول، به صورت خلاصه نشان دهیم که در زمینه مورد بررسی ما چه کارهایی صورت گرفته است و چه ضعف های وجود دارد. در قسمت متدلوژی مقاله معمولا از نمودارها و جداولی که نتایج آماری و یا کیفی تحقیق ما را به صورت خلاصه نشان می دهند، می توانیم استفاده کنیم.

در استفاده از عناصر تصویری باید چند اصل را رعایت کنیم.

سادگی وضوح: یعنی یک عنصر تصویری مانند جدول باید به قدری واضح باشد که مخاطب فقط با دیدن آن به راحتی بتواند آنرا بفهمد و هیچ ابهامی نداشته باشد. مثلا نمودارها باید مشخص کنند که محورهای افقی و عمودی آنها چه چیزهایی را نشان می دهد، هر گراف چه متغیری را نشان می دهد و ارتباط بین گرافهای مختلف چیست.

ارتباط با متن: هر عنصر تصویری باید حتما در داخل متن توضیح داده شود به شکلی که اگر مخاطب عنصر تصویری را نبیند، چیزی از دست ندهد و بتواند تمامی نکات لازم را را درک کند. هرگز نباید به این خاطر که مطالب در عنصر تصویری آمده اند آنها را توضیح نداده رها کنیم. تمامی عناصر تصویری باید به صورت مشخص در یک جایی از متن مقاله معرفی شوند. مثلا گفته شود در جدول شماره ۱، که فلان مطلب را به صورت خلاصه نشان می دهد، می بینید که اینچنین است.

ترتیب و شماره گذاری: تمامی عناصر تصویری بایستی بر اساس استاندارد نگارش مقاله به ترتیب شماره گذاری شوند. معمولا جداول به صورت جدا شماره گذاری می شوند و بقیه عناصر تصویری هم با هم شماره گذاری می شوند.

در مقاله نویسی خود سعی کنید که یک جدول یا یک نمودار بسازید. حالا به صفحه مربوط به دانلود مقالات الگو بروید و ببینید که مقالات الگو چگونه از عناصر تصویری استفاده می کنند و بر اساس آن جدول یا نمودار خودتان را اصلاح کنید.

چگونه بفهمیم که از بین مقالات مختلف، کدام یک از آنها اعتبار بیشتری برای رفرنس دادن دارد؟

• مقالات انگلیسی معمولا از مقالات فارسی رتبه بالاتری دارند.
• مقالات ژورنالی معمولا از مقالات کنفرانسی جایگاه بهتری دارند.
• محل نمایه شدن مقاله بسیار مهم است. اگر ژورنالی بوده به اعتبار مجله نگاه کنید، از جمله ایمپکت فکتور مجله و پایگاه نمایه کننده. اگر مقاله کنفراسی بوده به جایگاه و رتبه همایش در سطح بین المللی نگاه کنید و همچنین پایگاه نمایه کننده مقالات آن همایش.
• تعداد ارجاعات به آن مقاله بسیار مهم است. هر چه تعداد ارجاعات مقالات دیگر به آن مقاله بالاتر باشد، نشان از اهمیت و اعتبار آن مقاله دارد و نشان دهنده آن است که شما هم می توانید به مطالب آن مقاله با آسودگی بیشتری استناد کنید.

نکته مهم در مقاله نویسی این است که هر چه مراجع قوی تری را در انتهای مقاله یا پایان نامه خود بنویسید، اعتبار کار خودتان را بیشتر افزایش می دهید. بسیاری از داوران در جلسه دفاع از پایان نامه به این نکته دقیقا توجه دارند که سطح اعتبار رفرنس های استفاده شده چقدر است. استفاده از رفرنس های ضعیف، ارزش کار شما را کاهش می دهد.

همیار پروژه سعی کرده که آموزش مقاله نویسی را هر چه آسان تر در اختیار شما قرار دهد.